Ghé thăm rừng sến lớn nhất Đông Nam Á

Tại Việt Nam sến mật mọc rải rác, nhưng tập trung chủ yếu ở vùng Đông Bắc, Bắc Trung Bộ và duyên hải miền Trung. Sến mật ở Tam Quy mọc tập trung gần như thuần loài, là cánh rừng hiếm gặp, nơi quần tụ tự nhiên độc đáo nhất của khu vực Đông Nam Á.

Rừng sến Tam Quy nằm trên địa bàn 3 xã Hà Tân, Hà Đông và Hà Lĩnh của huyện Hà Trung, tỉnh Thanh Hóa. Tại đây có nhiều cây sến tuổi đời cả trăm năm, với đường kính thân rộng hàng chục cm. Được biết, cây sến mật lớn nhất trong khu rừng có tuổi đời ngót 100 năm, đường kính thân khoảng 70 cm.

Theo ông Nguyễn Văn Chương, Trạm trưởng Trạm bảo vệ rừng sến Tam Quy, trước đây, khu rừng chỉ rộng khoảng 350 ha, nhưng đến nay, nhờ công tác bảo vệ và hạt sến phát tán nên khu rừng đã mở rộng lên gần 520 ha. Đây được xem là khu bảo tồn loài sến mật duy nhất ở Việt Nam và lớn nhất Đông Nam Á.

Loại sến tại đây là sến mật (thân gỗ lớn) có tên khoa học là Madhuca pasquieri thuộc họ hồng xiêm (Sapotaceae). Hiện nay, loài sến này phân bố chủ yếu ở Việt Nam, Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á.

Theo ông Chương, sến mật được xếp vào nhóm thực vật đa tác dụng, gỗ sến rất rắn chắc được liệt trong nhóm tứ thiết (đinh, lim, sến, táu). Gỗ sến thường được dùng trong xây dựng, than của cây sến có nhiệt lượng cao, dùng để rèn các loại gia cụ và nông cụ mà không có loại than nào sánh bằng.

Ông Trịnh Xuân Đắc, 53 tuổi, nhân viên bảo vệ rừng Tam Quy kiểm tra, đo đường kính một trong số cây sến lớn trong rừng. Theo ông, không có số liệu kiểm đếm chi tiết loài sến ở đây song ước lượng có hàng chục vạn cây lớn nhỏ khác nhau.

Do là rừng đặc dụng, giống cây quý có tên trong sách đỏ Việt Nam nên người dân ra vào rừng Tam Quy phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp luật, nghiêm cấm chặt phá, đốt lửa... Lực lượng kiểm lâm lập nhiều biển báo, cắm chốt ở các điểm có đường dân sinh ngang qua.

Hạt sến có thể ép lấy dầu ăn thay mỡ động vật, lá sến là thành phần của một số loại thuốc dân gian trị bệnh ngoài da và chữa bỏng.

Công việc bảo tồn khu rừng quá rộng lớn đến mênh mông này đòi hỏi sự kiên trì và hao tốn nhiều công sức của lực lượng kiểm lâm nơi đây. Do cánh rừng trải rộng ở nhiều địa bàn nên kiểm lâm thường xuyên tuần tra bằng xe máy. Nhiều vị trí ông Đắc và đồng nghiệp phải đi bộ, băng rừng rậm vào kiểm tra các điểm nhạy cảm, nguy cơ rừng bị xâm hại.

Ông Nguyễn Văn Chương – Trạm trưởng trạm bảo vệ rừng sến Tam Quy (bên trái) cùng cấp dưới kiểm tra một cây sến già, có dấu hiệu bị sâu bệnh.

Ngoài cây sến, rừng Tam Quy còn có nhiều loài cây khác như lim xanh, chẹo, trâm, trẩu... Những năm trở lại đây, cây lim xanh phát triển khá mạnh, cây lớn nhất có đường kính đến 1,2 mét, khiến rừng sến mật đang phải cạnh tranh tự nhiên với nhiều loài khác để sinh trưởng, phát triển. Rừng sến mật do đó đã biến động từ rừng thuần loại đến rừng sến hỗn loài.

Do chiều cao của lim khoảng 13 m, của sến là 9 m, sến ở tầng thấp và hoàn toàn chịu ảnh hưởng tán của lim, trong khi đặc tính sinh thái của loài sến trưởng thành là ưa sáng, không chịu bóng, dẫn đến nhiều cây sến bị chèn ép nên còi cọc, nghiêng đổ theo chiều ánh sáng.

Trạm trưởng Trạm bảo vệ rừng sến Tam Quy chia sẻ: "Trước thực trạng cây sến bị chèn ép và trở nên còi cọc, kém phát triển, Ban quản lý rừng sến Tam Quy đang triển khai nhiều giải pháp như tỉa thưa lim, phát quang tán cây, bụi rậm… nhằm vừa đảm bảo sự phát triển hài hòa cho các loài cây trong khu rừng, vừa bảo tồn tốt loại sến quý hiếm của nước ta".

Theo Dân trí & Vnexpress