Trung Quốc lại "tung chiêu" đóng cửa khẩu - Nông sản Việt Nam có đường đi mới hanh thông

Những ngày cuối năm, khi những đoàn xe chở đầy hoa quả vẫn nối đuôi nhau lên phía bắc, thì đột nhiên "anh bạn vàng" đóng sập cửa, gây thiệt hại hàng nghìn tỷ đồng cho bà con nông dân ta. Đây không phải là lần đầu tiên, hình như "zero covid" chỉ là cớ, mỗi khi muốn răn đe Việt Nam về chính trị, chính quyền Bắc Kinh lại "giở bài" này ra. Đứng trước bối cảnh như vậy, chính phủ, bộ ngành liên quan cùng các doanh nghiệp Việt đã đang nỗ lực tìm con đường xuất khẩu mới, bền vững cho nông sản nước nhà.

1. Nhìn lại nỗ lực gia nhập RCEP của chính phủ và bộ ngành liên quan

* RCEP được đánh giá là một khu vực thương mại tự do quy mô lớn nhất thế giới. Nếu so sánh với CPTPP và EVFTA, có điểm gì khác về các cam kết và lợi ích mang lại ra sao?

- RCEP có tính chất khác xa so với các FTA thế hệ mới mà VN tham gia gần đây như CPTPP hay EVFTA. Nếu như CPTPP hay EVFTA hướng đến mở cửa thị trường, RCEP hướng đến vai trò trung tâm của ASEAN. Vì thế, lợi ích mang lại cũng khác biệt.

Cùng với các cam kết mở cửa thị trường hàng hóa, dịch vụ và đầu tư, điểm khác biệt là RCEP tạo ra khuôn khổ để đơn giản hóa thủ tục hải quan và thiết lập quy tắc xuất xứ, tạo thuận lợi cho thương mại, tạo không gian kết nối chung sản xuất trong toàn ASEAN.

Đây sẽ là cơ hội cho doanh nghiệp VN mở rộng thị trường, đẩy mạnh xuất khẩu, tham gia các chuỗi giá trị mới trong khu vực và tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài. Việc cắt giảm thuế nhập khẩu sẽ giúp sản phẩm từ các lĩnh vực nổi bật như viễn thông, công nghệ thông tin, dệt may, giày dép và nông nghiệp có thêm cơ hội thị trường.

Thêm nữa, mục tiêu mà ASEAN hướng đến là hình thành không gian sản xuất chung kết nối với các nền kinh tế lớn trong khu vực. Bởi thế, RCEP là mắt xích quan trọng để các doanh nghiệp tham gia chuỗi cung ứng khu vực và toàn cầu. Rõ ràng để có thể trở thành không gian sản xuất thống nhất, cần có thị trường đủ lớn và RCEP đảm bảo cho điều kiện tiên quyết đó.

* Thế giới đang chứng kiến sự thay đổi rất lớn bởi những xung đột thương mại của các nước lớn, xu hướng bảo hộ..., RCEP có giúp giải quyết vấn đề này không, thưa ông?

- Bối cảnh quốc tế đang biến đổi rất nhanh, buộc các nước ASEAN phải đi đầu và đối phó tốt với các thay đổi đó. Ví dụ các hiệp định trước đây của ASEAN với các đối tác thường dựa vào quy tắc của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) nên có hạn chế trong việc giải quyết các vấn đề phi thuế quan với các đối tác.

RCEP sẽ đóng góp vào việc tạo lập cấu trúc thương mại mới trong khu vực, thúc đẩy toàn cầu hóa theo hướng tự do hóa và thuận lợi hóa thương mại cũng như góp phần tái cơ cấu chuỗi cung ứng khu vực sau khi chấm dứt đại dịch, phục hồi kinh tế. Vì vậy, RCEP có ý nghĩa quan trọng không chỉ đối với VN mà cả khối ASEAN nói chung.

Các nền kinh tế trong RCEP cũng có tính đa dạng cao, trong đó có những nền kinh tế có tiềm năng về vốn đầu tư hay công nghệ, có nền kinh tế có nhiều nguyên nhiên liệu đầu vào. Đây chính là tiền đề quan trọng để phát triển đầy đủ chuỗi cung ứng, từ đó tạo ra không gian sản xuất thống nhất.

* Nhưng chắc chắn VN cũng sẽ đối diện không ít thách thức khi tham gia RCEP, bởi các thành viên tham gia đều là những đối tác thương mại "cạnh tranh" trực tiếp với VN?

- Đúng là RCEP có thể mang tới những sức ép cạnh tranh đối với hàng hóa, dịch vụ của VN. Bởi các nền kinh tế trong khu vực RCEP có nhiều đối tác có cơ cấu sản phẩm tương tự VN, có năng lực cạnh tranh mạnh hơn VN, trong khi chất lượng và hàm lượng giá trị gia tăng của hầu hết sản phẩm của VN còn khiêm tốn. Vì vậy, khi RCEP đi vào hiệu lực, sức ép cạnh tranh sẽ gia tăng.

Hơn nữa, đầu tư vào sản xuất của VN vẫn còn phụ thuộc nhất định vào các nguồn nhập khẩu, trong khi khả năng cải thiện vị trí trong chuỗi giá trị khu vực còn hạn chế, mức độ tham gia cung cấp thương mại dịch vụ toàn cầu của VN còn khá khiêm tốn. Tuy nhiên, chúng ta cũng không lo ngại khả năng tăng nhập siêu bởi các cam kết có được cùng với quá trình tự do hóa thuế quan được thực thi nhiều năm qua thì RCEP sẽ không tạo cú sốc về giảm thuế quan với VN.

Thực tế với kinh nghiệm hội nhập quốc tế cho thấy khả năng của VN tham gia các chuỗi giá trị mới thiết lập trong khu vực. VN cũng đổi mới mạnh mẽ về thủ tục hành chính, tạo điều kiện cho các hoạt động sản xuất kinh doanh và cải thiện môi trường đầu tư.

* Lộ trình thực hiện RCEP sẽ như thế nào và các doanh nghiệp VN cần làm gì để tận dụng hiệu quả những ưu đãi do hiệp định này mang lại?

- Trước tiên, các nước sẽ dành một khoảng thời gian để các bên tham gia ký kết thông qua hiệp định, theo dự kiến là khoảng 18 tháng. Trong quá trình phê chuẩn, Bộ Công thương sẽ phối hợp với các bộ, ngành xây dựng kế hoạch hành động chi tiết để triển khai hiệp định.

Tuy nhiên, để tận dụng tối đa cơ hội, cùng với giải pháp đồng bộ từ Chính phủ, bộ ngành và địa phương thì sự chủ động và tích cực của doanh nghiệp là quan trọng. Các doanh nghiệp, hiệp hội cần chủ động tìm hiểu thông tin về hiệp định, các thị trường đối tác quan tâm. Đặc biệt, cần thay đổi tư duy kinh doanh, lấy sức ép cạnh tranh là động lực để đổi mới.

Doanh nghiệp cũng cần chủ động tìm hướng hợp tác với các thị trường đối tác để thu hút mạnh mẽ đầu tư trực tiếp vào VN nhằm tận dụng hiệu quả nguồn vốn, chuyển giao công nghệ từ các tập đoàn lớn, chuỗi cung ứng toàn cầu và khu vực.

Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới thực hiện năm 2018, việc thực thi RCEP có thể giúp tổng sản phẩm quốc dân (GDP) của VN tăng thêm 0,4% đến năm 2030 nếu xét lợi ích trực tiếp, có thể lên đến 1% lợi ích gián tiếp từ cải cách thể chế.

Trong khi đó, theo ông Trần Tuấn Anh, khi RCEP được thực thi với 15 thành viên sẽ tạo ra thị trường vô cùng lớn với quy mô khoảng 2,2 tỉ người tiêu dùng, chiếm khoảng 30% dân số thế giới.

Cựu thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc: RCEP góp phần mang lại thịnh vượng

Đại sứ New Zealand nhận định:

Việt Nam và New Zealand đã cùng tham gia một số hiệp định thương mại tự do (FTA) trước đó, có thể kể đến như Hiệp định Thương mại tự do ASEAN - Úc - New Zealand và mới đây là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Chỉ tính riêng FTA giữa ASEAN - Úc - New Zealand đã giúp tăng giá trị tổng giá trị thương mại lên 336%.

Đại sứ New Zealand tại Việt Nam Wendy Matthews

Do đó chúng tôi kỳ vọng Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) dự kiến được ký trong khuôn khổ Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 37 sẽ mang tới nhiều cơ hội hợp tác thành công mới cho cả Việt Nam và New Zealand.

Điểm nhấn nổi bật nhất của RCEP là tác động đến chuỗi cung ứng và môi trường kinh doanh khu vực, tạo điều kiện linh động hơn cho việc chuyển dịch hàng hoá giữa 15 nước thành viên.

Bên cạnh các vấn đề kỹ thuật, RCEP còn thể hiện cam kết chính trị của New Zealand, Việt Nam và các nước thành viên khác trong việc tăng cường hội nhập kinh tế. Trong những năm gần đây, chúng ta đã nhận thấy sự gia tăng của các rào cản phi thuế quan và chủ nghĩa bảo hộ trên toàn cầu. Và sứ mệnh của RCEP là phát đi tính hiệu rằng những nước thành viên rất cởi mở trong tăng cường hợp tác thương mại, đặc biệt là trong bối cảnh đại dịch COVID-19 vẫn hoành hành.

2. 'Siêu hiệp định' RCEP chính thức có hiệu lực, mở ra cơ hội tiêu thụ lớn và ổn định cho nông sản

Doanh thu tăng

Hiệp định này có hiệu lực tạo lợi thế rất lớn cho các doanh nghiệp. "Trước đây, 15 thành viên trong hiệp định này thực hiện không đồng bộ hàng rào kỹ thuật, thuế quan hay kiểm dịch... Tuy nhiên, hiệp định này có hiệu lực thì 15 nước sẽ thực hiện chung một công thức. 

Các loại thuế, phí và hàng rào thuế quan được thực hiện đồng bộ, giảm rất nhiều. Tôi nghĩ doanh nghiệp nào cũng đã có sự chuẩn bị, vì sân chơi này có tiêu chuẩn không cao so với Mỹ hay châu Âu. Nếu các doanh nghiệp đã xuất sang 2 thị trường đó rồi thì đối với sân chơi RCEP này hoàn toàn đáp ứng được" - ông Chung nói.

Ngày 2-1, ông Lê Văn Chung - tổng giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và phát triển đa quốc gia (IDI) thuộc Tập đoàn Sao Mai - cho biết hiện nay doanh thu của đơn vị chiếm trên 50% ở thị trường 15 nước thành viên RCEP.

Lãnh đạo IDI cho rằng vào sân này không phải doanh nghiệp nào cũng có khách hàng liền mà phải trải qua nhiều công đoạn thâm nhập thị trường, tìm hiểu thị trường, đặc biệt là công tác xúc tiến thương mại đối với hàng Việt Nam vào thị trường này. 

Nếu con cá tra vào thị trường này thì Bộ Công thương phải xúc tiến giúp doanh nghiệp quảng bá thương hiệu, tìm kiếm nhiều thị trường, đặc biệt là kiểm soát quy trình sản xuất chặt chẽ các DN xuất khẩu, tránh trường hợp những ông "không đàng hoàng" xuất khẩu gây ảnh hưởng đến uy tín các DN "chân chính". 

Đa số các doanh nghiệp lớn như Nam Việt, Vĩnh Hoàn, Sao Mai... đã thâm nhập vào thị trường 15 nước này.

"Hiệp định RCEP có hiệu lực từ năm 2022 thì các doanh nghiệp xuất khẩu cá tra, nông sản của Việt Nam sẽ tăng nhưng tùy thuộc vào "sức khỏe" của các doanh nghiệp. IDI có thể tăng từ 10-15% nhưng chưa tăng nhanh được, vì tại thị trường mới cần tạo dựng thương hiệu quốc gia và xây dựng khách hàng chiến lược. 

Một số lãnh đạo doanh nghiệp cũng đồng quan điểm này nhưng cho rằng đây sẽ là hành trình dài, bởi các đối tác trong RCEP như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, NewZealand... không phải những thị trường dễ tính.

Kỳ vọng phát triển nông nghiệp

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Phạm Thiện Nghĩa - chủ tịch UBND tỉnh Đồng Tháp - cho biết Đồng Tháp nói riêng và Đồng bằng sông Cửu Long nói chung có thế mạnh xuất khẩu về nông sản, thủy sản rất lớn. Đây là thị trường mới có thể giúp các doanh nghiệp đẩy mạnh được xuất khẩu. 

Ông cho hay các doanh nghiệp xuất khẩu tỉnh Đồng Tháp đã thích ứng và xuất khẩu nông sản, thủy sản đi 150 nước trên thế giới. Trong khi đó, theo ông Nghĩa, RCEP có hiệu lực sẽ có nhiều ưu đãi thuế quan hơn.

"Do đó, dưới góc độ Nhà nước sẽ tiếp cận, tuyên truyền nhiều hội thảo để các doanh nghiệp biết được phương thức thực hiện chế độ ưu đãi. Đặc biệt là phương thức kết nối vào thị trường chính thức của RCEP sẽ có lợi hơn là bán hàng thông qua doanh nghiệp khác khiến chi phí tăng hơn" - ông Nghĩa nói.

Ông Nghĩa đề nghị Bộ Công thương hỗ trợ các doanh nghiệp để họ thuận lợi hơn và sớm "thâm nhập chính thức" vào thị trường RCEP. Địa phương sẽ làm những việc của mình như chứng nhận hoặc làm vùng nuôi, thương hiệu sản phẩm... 

"Còn hoạt động đối ngoại vào thị trường đó hay truy xuất nguồn gốc, Bộ Công thương cùng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thông hỗ trợ giúp" - ông Nghĩa nói.

Mời quý vị xem thêm thông tin chi tiết qua video sau:

3. Bộ Công Thương làm đầu mối triển khai Kế hoạch thực hiện Hiệp định RCEP

Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh vừa ký Quyết định số 01/QĐ-TTg phê duyệt Kế hoạch thực hiện Hiệp định Đối tác kinh tế toàn diện khu vực (Hiệp định RCEP).

Kế hoạch nhằm phân công nhiệm vụ, trách nhiệm cho các cơ quan, tổ chức liên quan, quyết định biện pháp chỉ đạo, điều hành và các biện pháp khác để triển khai thực hiện đầy đủ và có hiệu quả Hiệp định này.

Theo đó, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương triển khai phổ biến, tuyên truyền về Hiệp định RCEP và các văn bản quy phạm pháp luật được sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành mới để thực hiện Hiệp định cho các đối tượng liên quan, nhất là các đối tượng có thể chịu tác động như: cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành nghề, hợp tác xã, cơ quan quản lý cấp Trung ương và địa phương, các thành phần lao động khác thông qua các phương tiện truyền thông, trang thông tin điện tử, các ấn phẩm, tài liệu, các chương trình phát thanh và truyền hình, các lớp tập huấn, hội thảo, đối thoại nhằm nâng cao nhận thức, hiểu biết về nội dung cam kết cũng như các công việc cần triển khai để thực hiện hiệu quả Hiệp định.

Thiết lập đầu mối thông tin về Hiệp định RCEP tại Bộ Công Thương để cung cấp thông tin, hướng dẫn, làm rõ các nội dung cam kết và các vấn đề liên quan đến Hiệp định.

Củng cố mạng lưới, tăng cường năng lực và đẩy mạnh công tác cung cấp thông tin, dự báo về các thị trường xuất, nhập khẩu, thị trường trong nước của các cơ quan Nhà nước có chức năng cung cấp thông tin về thương mại-đầu tư để các doanh nghiệp Việt Nam có thể kịp thời nắm bắt các thông tin, yêu cầu về kỹ thuật, quy định về quản lý xuất nhập khẩu hàng hóa của các nước tham gia Hiệp định, từ đó tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp Việt Nam hoạch định và triển khai chiến lược kinh doanh trong nước và đầu tư ra nước ngoài.

Nâng cao năng lực cạnh tranh, tận dụng hiệu quả Hiệp định

Các bộ ngành, địa phương xây dựng các chương trình hỗ trợ, nâng cao năng lực cạnh tranh cho các ngành hàng, doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp vừa, nhỏ và siêu nhỏ, hợp tác xã, hộ nông dân phù hợp với các cam kết quốc tế; đồng thời, chuẩn bị những giải pháp ứng phó, chính sách hỗ trợ cho những ngành hàng chịu tác động lớn, trực tiếp từ việc thực hiện Hiệp định.

Tập trung tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển đổi số hóa, áp dụng khoa học kỹ thuật, mô hình sản xuất tiên tiến theo hướng nâng cao chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường, truy xuất nguồn gốc, đáp ứng các tiêu chuẩn trong nước và quốc tế.

Đẩy mạnh các chương trình xúc tiến thương mại-đầu tư tại các nước tham gia Hiệp định RCEP nhằm thông tin cho cộng đồng doanh nghiệp các nước về cơ hội và lợi thế môi trường kinh doanh đầu tư của Việt Nam; tiếp tục hoàn thiện cơ chế khuyến khích, thu hút nguồn đầu tư nước ngoài, qua đó phát triển quan hệ thương mại, thu hút nguồn vốn từ các nước thành viên Hiệp định RCEP vào những lĩnh vực trọng điểm; tận dụng công nghệ nguồn, công nghệ hiện đại, thành quả của cuộc Cách mạng công nghệ lần thứ 4 nhằm tháo gỡ những nút thắt có thể gây cản trở một số ngành của Việt Nam trong việc tận dụng Hiệp định này.

Đào tạo kỹ năng chuyên sâu cho doanh nghiệp, nghiên cứu và khai thác thị trường thành viên; có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam tham gia chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng toàn cầu, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và kinh doanh bền vững; thúc đẩy kết nối doanh nghiệp trong nước với các doanh nghiệp từ các nước đối tác tham gia Hiệp định RCEP…

* Hiệp định RCEP được 10 quốc gia thành viên ASEAN và 5 nước đối tác của ASEAN là Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia và New Zealand ký kết vào ngày 15/11/2020 bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 do Việt Nam làm Chủ tịch.

Hiệp định sẽ chính thức có hiệu lực sau 60 ngày kể từ thời điểm có ít nhất 6 nước ASEAN và 3 nước đối tác hoàn tất việc phê chuẩn/phê duyệt Hiệp định và nộp lưu chiểu cho Tổng Thư ký ASEAN.

Đến ngày 2/11/2021, đã có 6 nước ASEAN (trong đó có Việt Nam) và 4 nước đối tác là Trung Quốc, Nhật Bản, Australia, New Zealand nộp lưu chiểu văn kiện phê duyệt/phê chuẩn Hiệp định RCEP của nước mình cho Tổng Thư ký ASEAN. Như vậy, Hiệp định RCEP sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2022.

Việc Hiệp định RCEP có hiệu lực từ tháng 1/2022 sẽ góp phần đa phương hóa các hiệp định thương mại tự do mà ASEAN đã ký kết với từng nước đối tác trước đây, hài hòa các cam kết, quy định trong các hiệp định này, tối đa hóa các lợi ích kinh tế, đặc biệt là quy tắc xuất xứ và tạo thuận lợi cho thương mại, góp phần củng cố các chuỗi cung ứng khu vực và phục hồi kinh tế sau đại dịch COVID-19.

Theo Báo tuổi trẻ & Việt Nam Stronger

Nông sản Việt Nam một năm hái quả ngọt từ Hiệp định EVFTA