Chuyện đời thăng trầm của chuyên gia ẩm thực Dzoãn Cẩm Vân

Hình ảnh cô xuất hiện trong các chương trình hướng dẫn ẩm thực, lúc nào cũng mang dáng dấp như một “bà tiên” với mái tóc bạch kim, dịu dàng phúc hậu, nụ cười nhẹ nhàng luôn hiện diện trên gương mặt nhưng chắc ít ai biết được cuộc đời cô đã khóc nhiều với biết bao bão giông. 

Tuổi thơ nghèo khó và món nợ ân tình với mẹ mãi không trả được

Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân sinh ra trong một gia đình nghèo khó tại Hà Nội. Bà là con gái út nên được bố mẹ, anh chị vô cùng cưng chiều, đó cũng là lý do khiến bà trở nên ương bướng ngang ngạnh ngay từ nhỏ. Nhắc lại kỷ niệm thời thơ ấu, bà vô cùng tiếc nuối vì có một lần mình làm mẹ khóc. Bà kể vào năm 7 tuổi, bà thấy trẻ con nhà hàng xóm ăn bánh bao ngon quá, bà nằng nặc bắt mẹ mua cho mình ăn. Nhưng nhà nghèo, tiền đâu mà mua bánh, mẹ bà vừa yêu con gái, vừa lo nghĩ về cái nghèo nên đã âm thầm khóc trong bếp. Dù bà đã xin lỗi mẹ nhưng mẹ cứ buồn hoài. Vậy là từ đó, càng lớn bà càng thương mẹ hơn.

Cô còn có tính cách đặc biệt là từ bé không thích ăn thịt, không biết ăn cá, thậm chí cô từng thà chịu đòn của bố, chứ nhất quyết không ăn thịt cá. Khi học xa nhà, bố mẹ gửi trường dòng, “là một Phật tử được gửi vào trường dòng”, cô kể mình hát thánh ca rất hay, đọc kinh thánh vèo vèo, đi nhà thờ đều như những con chiên ngoan đạo.

Tuy nhiên cô vẫn thích đi chùa hơn. Cô nói: “Ông Phật trong lòng tôi là ông Phật trên cao. Để mình đảnh lễ và kính trọng”. Đó là những ngày còn bé khi được theo mẹ đi lễ chùa, được mẹ hướng dẫn lễ Phật, cô bé Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân đã thấy Phật như vậy. Chứng tỏ cô đã hữu duyên với cửa Phật từ thưở bé.

Về sau, gia đình Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân chuyển vào Gia Lai lập nghiệp. Đến tuổi thiếu nữ bà được bố mẹ gửi đi học nội trú ở Sài Gòn. Tốt nghiệp ra trường với tấm bằng học sinh giỏi Văn, bà nghiễm nhiên trở thành cô giáo dạy văn cấp ba tại trường PTTH Nguyễn Thượng Hiền. Rồi bà cưới chồng, sinh con. Buồn thay bà lại sa vào cái nghèo. Bà nói thời điểm ấy, bà cứ nghĩ cưới chồng thì cũng xem như an phận, bà sẽ dành nhiều tiền bạc và thời gian để bù đắp cho mẹ. Nhưng với mức lương giáo viên bèo bọt, bà không thể làm gì nhiều hơn ngoài chữ "thương".

Rồi bằng quyết tâm của mình, "cô út" Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân ý định dành dụm một số tiền làm quà tặng mẹ. Bà định bụng sẽ tặng mẹ 500 đồng - khoảng sáu tháng lương giáo viên thời ấy. Bà làm lụng thêm nhiều nghề phụ xoay xở đủ cách. Đến ngày gom được 495 đồng thì... mẹ bà mất. Đây là nốt trầm nhói tim đầu tiên trong cuộc đời Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân, bà nói giá như bà trân trọng những phút giây hiện tại, đừng đợi chờ đủ tiền mới cho mẹ thì có lẽ bà đã không phải hối hận nhiều đến như vậy. Bà nợ mẹ mình một ân tình mà mãi không thể nào trả được.

Bi kịch chồng chất bi kịch, ôm con trai út sang Úc chữa bệnh với 5 đô la trong túi

Mẹ mất được ít lâu, Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân như sụp đổ một lần nữa vì phát hiện con trai út bị bệnh tim. Đứa bé còi cọc, hay khó thở, sức khỏe suy kiệt. Và để có tiền duy trì sự sống cho con và phụ chồng lo cho gia đình, bà phải bươn chải làm đủ thứ nghề. Từ làm bánh, đan len, thêu thùa may vá,... bà đều không ngại. Có hôm sau giờ giảng dạy trên lớp, bà phải về nhà vắt sổ thêm hàng trăm cái áo. Hy sinh cố gắng hết sức, vậy mà ông trời bạc đãi, con trai út bệnh tình ngày một nặng hơn, nợ nần cũng theo đó mà chất chồng.

Không còn cách nào khác, bà cắn răng ôm con sang Úc chữa trị, điều này đồng nghĩa với việc bà phải chấm dứt 18 năm theo đuổi nghề giáo. Nhớ lại hôm đưa ra quyết định, bà nói bà chấp nhận mất hết tất cả nhưng không thể để mất đứa con mình đứt ruột sinh ra. Ngày bà ra phi trường, trong túi vỏn vẹn chỉ có 5 đô la, may mắn bà được một người chị kết nghĩa dúi vào túi cho thêm 20 đô la. Cứ thế bà lên đường với số tiền ít ỏi. Sang Úc, cuộc sống của mẹ con bà cũng mịt mờ theo đúng nghĩa đen. Thời điểm ấy Úc đang vào mùa đông, lạnh thấu xương thấu thịt, một manh áo lành cho con ấm hơn chút, bà cũng không có tiền mua.

Ở Úc, Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân phải làm việc tối mặt tối mũi để kiếm tiền, bà kể mỗi ngày bà đều ra khỏi nhà từ sáng tinh mơ và về nhà khi trời đã tối muộn chỉ để kiếm 6 đô la. Chắt chiu dành dụm để con được phẫu thuật, đồng thời còn phải gửi một ít về Việt Nam phụ chồng nuôi con trai cả.

Quay về Việt Nam và bén duyên trở thành người truyền lửa bếp núc cho hàng triệu phụ nữ

Sau một năm xa xứ, Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân đưa con trở về Việt Nam. Cuộc sống của bà không thay đổi chút nào, cái nghèo vẫn cứ đeo bám. Bà muốn xin quay lại làm giáo viên để có tiền trang trải cuộc sống mà không được, cộng thêm với việc chồng bà thất nghiệp đã đẩy gia đình bà rơi vào tuyệt vọng. Có tháng bà đi chợ mua thức ăn cho con 30 ngày thì cả thảy 30 ngày đều mua thiếu. Nhớ lại ngày ấy, bà cảm thấy vô cùng cảm kích chị em bán hàng ở chợ Ông Tạ. Họ đã từng giúp bà rất nhiều. Họ cho bà đi chợ thiếu tiền và động viên bà vượt qua bi kịch.

“Tôi là một người phụ nữ yếu đuối vì được bố mẹ chăm sóc kỹ quá, nên khi gặp khó khăn không biết bám víu vào đâu, nhưng sợ con đói con khổ, nên phải làm, phải bám vào các con. Điều quan trọng nữa là mình sống cho bố mẹ không buồn, người xung quanh không chán. Đừng bao giờ trông đợi vào một người khác, người ta có lòng họ cho gì mình nhận cái đó, nhưng mình phải đứng trên đôi chân của mình”.

Nghèo thì nghèo nhưng Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân chưa bao giờ đầu hàng số phận. Bà tiếp tục làm đủ thứ nghề (nấu ăn, đan len, móc áo, thêu rua, may gia công…) để kiếm đồng ra đồng vào. May thay bà xin được vào Trung tâm Dạy nghề Tân Bình để dạy làm bánh, dạy nữ công gia chánh. Tại đây, bà bắt đầu bộc lộ tài năng ẩm thực của mình. Bà chia sẻ có lẽ do ảnh hưởng từ mẹ, nên bà nấu ăn khá khéo, lại có khứu giác đặc biệt tốt nên hầu như món nào chỉ cần ngửi thử một lần là nhớ mãi, từ đó tìm tòi ra cách làm.

Đến năm 1993, bà được mời trở thành người dẫn dắt trong chương trình "Khéo tay hay làm". Đây có thể nói là cột mốc giúp thay đổi cả cuộc đời của Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân về sau, được hàng triệu người từ già trẻ lớn bé đều yêu mến và cũng chính là bước đệm để bà trở thành người tiên phong trong việc quảng bá ẩm thực Việt ra ngoài thế giới. Thậm chí bà còn có cơ hội được sống và làm việc ở nước ngoài với vai trò Nghệ nhân ẩm thực Việt. Ngoài ra, sau khi cuộc sống ổn định nhờ vào chương trình "Khéo tay hay làm", Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân còn viết hơn 40 đầu sách dạy nấu ăn, mở cửa 3 nhà hàng rất được lòng thực khách Sài Gòn.

Đột ngột ở ẩn và những bí mật ít ai biết của Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân

Những năm đầu giai đoạn 2010, Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân đột ngột ở ẩn, bà chọn sống một mình trong một gia trang êm đềm ở Bình Dương. Thi thoảng bà vẫn nhận lời tham gia các chương trình hướng dẫn nấu món chay. Lúc này đây, có lẽ bà bắt đầu nhen nhóm ý định sống một cuộc đời cho riêng mình khi con cái đã yên bề. Bà từng tiết lộ, bà tích cực dạy nấu ăn, xuất bản sách, mở nhà hàng cũng vì muốn kiếm tiền lo cho gia đình và muốn con cái có việc làm ổn định.

Về phần bà, dẫu nấu ăn ngon là thế nhưng bà không thích ăn ngon. Phải nói là bà rất ghét ăn uống. Đối với bà, miếng ăn giấc ngủ không phải là cái gì hấp dẫn đến mức phải bận tâm. Thức ăn hàng ngày của bà rất đơn giản. Gọi chính xác là đạm bạc. Chỉ có cơm, đậu bắp luộc chấm nước tương, canh rau nấu chay. Bà không thích ăn thịt cá gì. Bà cố gắng tìm tòi nấu cho ngon chỉ vì muốn làm hài lòng chồng (trước khi ly hôn, chồng bà là một người khó tính trong việc ăn uống). Ngoài ra, thật sự thì bà cũng cảm thấy hạnh phúc khi người khác khen ngợi món ăn do mình làm.

Niềm vui, hạnh phúc và sự cố gắng của Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân dường như đều bị phụ thuộc bởi người khác. Bà sống một cuộc đời rỗng, không có thứ gì của riêng mình. Một đời vay mượn chỉ đợi chờ được thoát ra. Năm 2012, bà Quy y Tam Bảo tại tu viện Vĩnh Nghiêm (Quận 12, TP.HCM) với pháp danh Diệu Tịnh. Bà kể mỗi lần nghĩ tới pháp danh này là bà có được cảm giác tĩnh tại, bình an, quên đi hết những khổ đau trong cả một đoạn đời đã đi qua.

Con trai cả qua đời và cơ duyên nương mình bên cửa Phật

Năm 2014, con trai cả của Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân đột ngột qua đời. Người đầu bạc tiễn người đầu xanh. Cú sốc này có thể nói là cực kỳ lớn với bất kỳ người mẹ nào chứ không riêng gì bà. Hy sinh mọi thứ chỉ mong con lớn lên an lành, thế mà vào một ngày không ai hay, con trai của bà lại ra đi mãi mãi. Bà buồn rất nhiều, gần như suy sụp. Bà thương nhớ con đến mức nhiều tháng sau khi con đi vẫn chưa có lấy một giấc ngủ ngon. Rồi bà tìm đến sự an lạc trong lòng bằng cách nương nhờ nơi cửa Phật. Giai đoạn ấy bà rất hay đến Thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt để giúp nấu chay trong bếp.

Rồi cơ duyên cũng đến, trong một lần bà được đảnh lễ Sư Ông Trúc Lâm - Hòa Thượng Thích Thanh Từ, Sư Ông đặt tay lên trán bà và nói một câu khiến bà suy nghĩ mãi: "Sao con buồn vậy, buông đi con". Nhiều đêm tìm lời giải cho câu nói ấy, buông? Bà có nắm gì đâu mà buông? Sau nhiều đêm, cuối cùng bà cũng hiểu ra được, buông ở đây là buông đi những cảm xúc thống khổ của bản thân, buông những hỉ nộ ái ố tham sân si hận thường nhật, buông cả cảm giác nhung nhớ con trai đã qua đời, sinh lão bệnh tử không ai tránh khỏi. Giống như giải được công án trong nhà Phật, bà liền tỉnh ngộ.

Ngoài ra, khi đi chùa cô cũng thường xuyên hỏi quý thầy “tại sao con khổ vậy?, được trả lời là vì là cái nghiệp, “nghiệp thì phải trả cho hết, mà mình vui thì trả nhanh, mà mình không vui thì trả hoài và cực lắm”, nên cô hoan hỷ trong các hoàn cảnh bất như ý.

Trong một buổi chia sẻ ở Pháp viện Minh Đăng Quang cho khóa tu của người trẻ tháng 8-2018, cô bày tỏ, với tuổi 66, có 2 người con, trong cuộc đời cô có 2 nỗi đau lớn, đầu tiên là lúc con út cô đi mổ tim, “có thể nói cái đó là hãi hùng đối với tôi”. Nỗi buồn đau thứ 2 trong đời cô là lúc con trai đầu của cô mất, cô kể, người con trai mất lúc 35 tuổi, là người rất dễ thương khỏe mạnh, không có bệnh.

Những ngày tháng đầu của biến cố lớn trong cuộc đời đó, cô như điên loạn, không làm chủ được bản thân, ngày nào cũng đi ngoài đường nhưng không biết đi đâu. 

TT.Thích Giác Dũng thực hiện nghi thức thế phát (xuống tóc) cho cô giáo dạy Văn thời phổ thông trung học của mình - là Phật tử Diệu Tịnh Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân

Như một duyên lành, cô đến Tứ động tâm - những thánh tích liên quan tới cuộc đời của Đức Phật, được đảnh lễ những nơi có dấu tích của Phật, đến chỗ nào cô cũng khóc, bởi vì đến chỗ nào cô cũng nhớ con, cầu xin và hồi hướng mong con được siêu thoát.

Khi đến sông Hằng, nhìn đời sống thực nơi đây, và chứng kiến cảnh người ta nhúng các trẻ sơ sinh xuống dòng sông thiêng cũng như hỏa thiêu người đã chết, “tự nhiên tôi thấy sinh tử vô thường quá”, cô kể lại.

Khi trở về nhà sau chuyến hành hương, đứng trước bàn thờ con, cô nghiệm ra “duyên nợ của mẹ con tôi đủ rồi nên anh mới đi”, anh đi vui vẻ, anh cười khi anh đi, “tại sao tôi cứ khóc”, theo đó, nỗi đau giảm dần, chẳng có nỗi đau nào làm cho cô đau được hơn nữa.

“Sau khi thấm hiểu những lời dạy của Đức Phật bằng chính cuộc đời mình đã trải qua, tôi nhận thấy những cái vô thường, những cái hữu duyên mình gặp trong cuộc sống là… bình thường”.

Cô cũng từng “thú tội, rằng có khi cô đứng trước cả ngàn sinh viên, được mời nói chuyện ở nhiều nơi, gặp học trò, gỡ rối bế tắc cho họ hay lắm. Nhưng với bản thân, cô không biết vì sao mình bế tắc đến thế, bế tắc đến mức ngộp thở, và có lúc chỉ có một suy nghĩ duy nhất là phải chết, vì nghĩ quẩn rồi quyết định “chết cho nó xong”.

“Sau khi từ cái chết trở về, tôi ý thức được mọi người thương tôi nhiều lắm, trước đó tôi không cảm nhận được điều này…”.

“Khi xuất viện về ở nhà nằm trên giường nhìn thấy câu ‘ta đầy khuyết điểm sao bực bội khuyết điểm người’, tôi cũng ngạc nhiên, vì câu này ngày nào cũng nhìn thấy mà sao tôi không thấm. Mình chưa chắc đã hay mà sao có tí hạt bụi mình đã làm to chuyện. May mà lòng nhân ái, tình yêu thương của những người yêu mình kéo mình dậy. Nên bây giờ tôi sống với tình yêu tha nhân, tôi cảm thấy cuộc đời đẹp lắm...”, cô kể.

Giờ đây khi xuất hiện với một hình tướng mới - người xuất gia, khi cô chạm được vào ước nguyện từ lâu của mình thì ở cô tỏa rạng niềm bình an, nhẹ tênh.

Đến nay, khi duyên đã chín mùi, Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân quyết định xuống tóc xuất gia để sống trọn vẹn đời đạo mà bà mong muốn suốt mấy chục năm qua. Giống như kẻ cùng tử trong kinh Pháp Hoa, cuối cùng bà cũng đã tìm được hạt châu quý trong túi áo. Cả một đời hy sinh và cố gắng đủ rồi, mong bà an lạc trên con đường tu tập thân tâm, nương mình bên cửa Phật...

Là một trong những vị có nhân duyên làm việc với chuyên gia ẩm thực Nguyễn Dzoãn Cẩm Vân trong việc mở các lớp hướng dẫn ẩm thực chay ba miền và các khóa tu tại Pháp viện Minh Đăng Quang, cũng là người tham dự lễ xuất gia của cô, ĐĐ.Thích Minh Liên, trụ trì tịnh xá Ngọc Bình, Q.2, chia sẻ: “Cô Cẩm Vân học Phật là sự góp nhặt nhiều từ đời sống kinh nghiệm trong trường đời, kinh nghiệm từ bản thân, đời sống gia đình, trong quá trình đi dạy... Đó là những trải nghiệm rất phong phú về đời sống tinh thần, là cách cô học Phật. Nhờ chính những trải nghiệm đó là bài học làm cô ngộ ra lẽ sống cuộc đời nhiều hơn, hiểu thêm, thấm hơn sự học Phật. Mừng cho cô đã chọn con đường tu”.

Con đường ẩm thực chay còn tiếp diễn...

Với 25 năm gắn bó với việc hướng dẫn ẩm thực, đã có gần 90 đầu sách, hơn 2.000 món ăn được giới thiệu, giúp những người nội trợ, nhà hàng, rất nhiều về nấu ăn nhưng niềm vui thực sự, cô bộc bạch: “Cái làm tôi hạnh phúc nhất là làm 260 món ăn chay ở chương trình món chay của Diệu Pháp Âm. Chỉ mong ngày càng đưa món ăn chay đến được nhiều người hơn. Và bây giờ là ý Phật, Phật muốn tôi nấu ăn”.

Các phật tử yêu món chay có thể xem cô hướng dẫn nấu rất nhiều món ăn chay đa dạng, vừa có giá trị dinh dưỡng, vừa tinh tế, đẹp mắt tại Kênh Youtube Tuệ Vân (Vân Du Chay)

“Bây giờ với tôi những điều Phật dạy rất thực tế, Phật ở trong tâm, Phật ở khắp mọi nơi. Cuộc đời ai cũng có lúc bị mê mờ. Được làm người đó là phước báu, biết được Phật pháp là một phước báu. Giờ tôi mới thấy nghĩa vụ của mình là con người thì sinh ra phải sống xứng đáng với tư cách là một con người”.

Thắm Lê tổng hợp