Tượng đài tôn vinh 4 vị Tổng thống ảnh hưởng nhất lịch sử Hoa Kỳ

Hơn 7 thập niên qua, hàng chục triệu lượt du khách đã đến đây nghiêng mình trước những vĩ nhân lừng danh của Hợp chủng quốc Hoa Kỳ, thuộc quần thể tượng đài chân dung khắc vào núi Rushmore gần thị trấn Keystone, phía nam tiểu bang South Dakota miền Trung Tây Hoa Kỳ.

Điều gây ấn tượng nhất là các bức tượng đều khép miệng, một điều rất khác lạ với giới chính khách! Nhóm vĩ nhân ở đây là 4 nhân vật quan trọng hàng đầu, thuộc số những tổng thống nổi tiếng nhất trong toàn bộ lịch sử tồn tại Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, theo thứ tự từ trái qua gồm:

- George Washington (1732-1799) là vị tổng thống đầu tiên của Hoa Kỳ, người lãnh đạo cuộc chiến tranh cách mạng Mỹ tới thắng lợi cuối cùng giành độc lập từ tay đế chế Anh. Ông được coi là cha đẻ của Hoa Kỳ và đặt nền tảng cho nền dân chủ Mỹ. Vì thế, Washington là nhân vật đầu tiên được chọn để tạc tượng trên núi Rushmore.

- Thomas Jefferson (1743-1826) tổng thống thứ 3 của Mỹ, là tác giả của bản Tuyên ngôn độc lập mà sau này đã truyền cảm hứng cho các nền dân chủ trên khắp thế giới. Ông cũng là người đã mua lãnh thổ Louisiana từ tay người Pháp năm 1803.

- Theodore Roosevelt (1858-1919) là tổng thống thứ 26, người đã lãnh đạo nước Mỹ trong thời kỳ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng khi bước vào thế kỷ XX. Ông là “nhạc trưởng” trong cuộc đàm phán xây dựng kênh đào Panama nối đông và tây thế giới lại với nhau.

- Abraham Lincoln (1809-1865), vị tổng thống thứ 16 của Hoa Kỳ, đã giữ vững được sự đoàn kết của Hợp chúng quốc trong cuộc thử thách lớn nhất là cuộc nội chiến. Ông đã xóa bỏ nạn nô lệ và là vị tổng thống Mỹ đầu tiên bị ám sát.

Điêu khắc gia G. Borglum bên khối tượng mẫu thu nhỏ.

Nhóm 4 “người khổng lồ” tiếp đón du khách với những biểu cảm khác nhau trên gương mặt: G. Washington vẻ quý phái, T. Jefferson với đôi mắt hướng tới tương lai, A. Lincoln đầy nhân bản, còn Theodore Roosevelt lại đầy vẻ ôn hòa.

Mục đích tạc nhóm tượng đài trên núi Rushmore ban đầu chỉ xuất phát từ việc muốn tạo ra một điểm thu hút du khách tới thăm vùng Black Hills của bang South Dakota. Lúc đó, người ta dự định tạc lên núi những nhân vật nổi tiếng của miền Tây như Buffalo Bill Cody. Nhà sử học Doane Robinson đã nảy ra ý tưởng này hồi năm 1923.

Năm sau đó, ông mời nhà điêu khắc Gutzon Borglum làm một chuyến đi tới vùng Black Hills để khảo sát. Lúc đó, Gutzon Borglum đã nổi tiếng với tác phẩm điêu khắc trên núi Stone Mountain ở Georgia. Chính Borglum đã thuyết phục D. Robinson nên làm một công trình mang tầm cỡ quốc gia, và họ quyết định chọn 4 vị tổng thống tiêu biểu nhất để tạc tượng.

Quốc hội Mỹ đã thông qua dự án này vào tháng 3-1925. Tổng thống thời đó là Calvin Coolidge đã quyết định cùng được tạc tượng với Washington là 2 tổng thống thuộc đảng Cộng hòa và 1 tổng thống của đảng Dân chủ.

17 năm là khoảng thời gian mà điêu khắc gia nổi tiếng người Mỹ gốc Đan Mạch Gutzon Borglum (1867-1941) đã bỏ ra, nhằm tạc quần thể tượng đài vĩ đại trên đỉnh núi Rushmore thuộc rặng Black Hills ở South Dakota, một vùng núi hoang vu từng là lãnh địa của bộ lạc da đỏ Lakota. Người da đỏ ngày trước gọi vùng này là Lakota Sioux, hay phổ biến hơn là núi “Sáu ông” (Six Grandfathers). Sau một chuyến thám hiểm năm 1885, ngọn núi được đổi tên là Mount Rushmore, lấy tên của Charles E. Rushmore, một luật sư nổi tiếng ở New York.

Gutzon Borglum và người con nối nghiệp Lincoln Borglum.

Điêu khắc gia G. Borglum đã hiến dâng cả đời mình cho nghề tạc tượng, những tổ hợp hoành tráng bằng đá hoa cương tiêu biểu cho quan điểm tạo hình của ông. Nhà tạc tượng G. Borglum luôn mơ ước tạo dựng một “đền thờ của nền dân chủ” khắc trên sườn núi cao, với những vĩ nhân hàng đầu. Nhiều đồng nghiệp thủ cựu cho ý tưởng táo bạo của ông là “điên rồ và vô lý”.

Mặc kệ, “Con người ta ai cũng có thể làm được điều gì đó, chỉ cần có nghị lực và ý chí quyết tâm”, như nguyên văn lời nhà tạc tượng gạo cội từng thổ lộ và điều này thì G. Borglum có thừa. Bất chấp những khó khăn về tài chính cũng như kỹ thuật (ông bắt tay vào thực hiện công trình khi cuộc Đại khủng hoảng kinh tế thế giới sắp bắt đầu, rồi kết thúc mọi việc chỉ một thời gian ngắn khi Thế chiến II đã mở màn).

Trước khi bắt đầu việc tạc tượng, người ta đã phải dùng chất nổ để “thổi bay” khoảng 450.000 tấn đá, như thế hơn 90% ngọn núi được “khắc” bằng chất nổ. Những chi tiết của các khuôn mặt được tạc bằng búa khoan. Những người trực tiếp dùng búa khắc vào vách núi phải treo người lơ lửng từ đỉnh núi trong những chiếc ghế kiểu của người neo buồm trên thuyền buồm được giữ bằng những sợi cáp sắt. Bình quân mỗi ngày họ cần dùng tới 400 mũi khoan. Người ta đã dùng một dạng xe điện cáp treo (tramway) để vận chuyển công cụ, vật liệu từ chân núi lên đỉnh núi. Sau này các toa xe cáp treo đó được cải tiến để có thể chở được nhiều người.

Quần thể tượng đài vào thời điểm rõ nét nhất.

Nhà điêu khắc Borglum và 400 công nhân đã miệt mài làm việc trong cái nóng mùa hè và cái lạnh mùa đông ròng rã suốt 17 năm. Và điều làm mọi người ngạc nhiên là với công trình như vậy mà không có người thợ nào bị thiệt mạng trong suốt quá trình thực hiện. Theo ý tưởng ban đầu, mỗi vị tổng thống sẽ được thể hiện từ đầu tới thắt lưng, nhưng do thiếu kinh phí nên nhà điêu khắc chỉ tạc được có phần đầu. Tuy thế cuối cùng tổng chi phí cho công trình này cũng lên đến 989.992 USD.

Dưới sự giám sát trực tiếp của G. Borglum, hàng trăm thợ xây dựng, thợ mỏ, thợ đặt mìn phá đá, vận động viên leo núi... ngày đêm miệt mài leo lên trèo xuống dọc các vách đá tai mèo hiểm trở, đẽo gọt từng phần, tạc từng tượng một trên khoảng diện tích rộng lớn dài 1.000 feet (1 feet = 30,48cm) và cao 400 feet. Chiều cao của mỗi đầu tượng là 60 feet, bề rộng của mỗi con mắt là 11 feet; bộ râu của T. Roosevelt dài đúng 24 feet, và người ta cũng không quên tạc cặp kính “bất ly thân” của Tổng thống T.Roosevelt.

Nhưng con người cần cù và quả cảm ấy không sống được tới giờ phút vinh quang nhất, khi Khu Tưởng niệm quốc gia trên triền núi Rushmore được hoàn thành vào ngày 31-10-1941. G. Borglum mất gần 8 tháng trước đó, 19 ngày trước khi kỷ niệm sinh nhật thứ 74 của ông. Lincoln Borglum (1912-1986), người con trai của nhà tạc tượng kiên cường tiếp tục phần việc dang dở còn lại, góp phần thỏa mãn nguyện ước của người cha quá cố.Việc xây dựng đài kỷ niệm các Tổng thống Mỹ thể hiện hài hòa mối quan hệ giữa sáng tạo và nghệ thuật. Để hoàn thiện công việc nan giải này, điêu khắc gia G. Borglum đã tạc những bức tượng mẫu thu nhỏ bằng thạch cao trước, đánh dấu từng điểm then chốt rồi “phóng to” chúng gấp 12 lần trên đỉnh Rushmore cao 5.725 feet so với mực nước biển. Ông cũng thiết kế 506 bậc thang dẫn lên núi dành cho du khách thăm viếng.

Ngày nay, trong khu tưởng niệm này có một nơi gọi là Sculptor’s Studio (xưởng của nhà điêu khắc) được xây dựng năm 1939. Nơi đây trưng bày các mô hình bằng thạch cao và các công cụ từng được sử dụng để tạc khắc các pho tượng. Mô hình 4 pho tượng bằng thạch cao mô phỏng như tác phẩm thật được đặt ở gian đầu tiên có một cửa sổ nhìn thẳng ra 4 pho tượng trên ngọn núi.

Cùng với thời gian, quần thể tượng đài bất hủ này được những người ngưỡng mộ coi là “biểu tượng của mọi biểu tượng” ở nước Mỹ. Từ xa hơn 100km vẫn có thể nhìn rõ hình 4 vị tổng thống lừng danh, những vĩ nhân tượng trưng cho các tính chất tiêu biểu cấu thành Hợp chủng quốc Hoa Kỳ như đấu tranh giành độc lập (G. Washington), vì nền dân chủ (T. Jefferson), mở mang kinh tế và bảo tồn môi trường thiên nhiên (T. Roosevelt) và bãi bỏ chế độ nô lệ (A. Lincoln).

Q.Long - Mạnh Quân (cand.com.vn)