Wabi Sabi: triết lý sống đơn giản và vô thường của đất nước Mặt trời mọc

Con người luôn khao khát có được những gì tuyệt mỹ nhất. Nhưng dường như những công cuộc tìm kiếm này đang đối lập với triết lý sống của xứ sở hoa anh đào - triết lý Wabi Sabi: hướng người ta đến sự bình an thông qua quá trình tìm kiếm vẻ đẹp nơi những gì không hoàn hảo, trân trọng bản chất vốn có của vạn vật trong tự nhiên...

Bắt đầu xuất hiện từ những năm đầu thế kỷ XII và phát triển mạnh mẽ từ thế kỉ XIV với sự tiên phong của Sen no Rikyu, người đã dùng những chiếc chén đã sứt mẻ trong những nghi thức nghiêm trang của trà đạo Nhật Bản. Wabi Sabi từ đó được hiểu là một phong cách sống không hướng người ta đến sự hoàn mỹ mà biết chấp nhận những gì vốn có, những gì không hoàn hảo vì vẻ đẹp ẩn chứa trong đó.

Vẻ đẹp của thời gian

Wabi Sabi là một triết lý sống bắt nguồn từ Phật giáo, kết hợp giữa hai khái niệm độc lập nhưng có sự tương quan. Wabi hướng đến việc cảm nhận niềm vui trong những điều giản đơn trong cuộc sống, trong khi Sabi đề cao vẻ đẹp của sự vật đặt trong sự trôi đi của thời gian. Hai tinh thần ấy khi kết hợp với nhau tạo nên triết lý về sự trân trọng mọi thứ theo cách chúng tồn tại, thay vì liên tục đòi hỏi những điều lớn lao và đẹp đẽ hơn. Hay nói cách khác, Wabi có nghĩa là những gì mộc mạc, giản dị, sẵn có từ thiên nhiên ban tặng. Sabi nghĩa là minh chứng của thời gian, là nét đẹp trường tồn theo năm tháng. Phong cách sống Wabi Sabi đề cao vẻ đẹp của những điều không hoàn hảo và nhận ra vẻ đẹp do thời gian in dấu. Hay nói cách khác, phong cách sống Wabi Sabi là vẻ đẹp của những bất toàn, sự vô thường và dang dở. Wabi Sabi mang âm hưởng của mùa xuân. Một mùa xuân dồi dào sức sống nhưng không kém phần dửng dưng trong một lớp vỏ bọc tĩnh lặng.

Một chiếc bình với những vết nứt nhỏ, một mảnh vải phai màu, một khoảng tường có vài vết xước. Đó là những vết tích mà thời gian để lại, mang trong mình câu chuyện riêng dưới những hình hài độc nhất. Đi ngược lại với quan điểm thẩm mỹ thông thường về sự nguyên vẹn tuyệt đối, Wabi Sabi tôn vinh những "dấu vết" không hoàn hảo ấy và hàm ý rằng cái hồn đáng trân quý của mọi vật nằm trong chính cách mà chúng tàn phai.

Trong vòng vận động không ngừng của xã hội, con người bị thôi thúc phải theo đuổi những chuẩn mực hoàn hảo như một cách để khẳng định bản thân. Khi người ta mua sắm không ngừng để khỏa lấp nhu cầu được làm đầy cuộc sống, vứt bỏ những đồ dùng vẫn còn giá trị sử dụng bởi chúng đã "cũ" và không còn thời thượng, thì triết lý Wabi Sabi như một lời nhắc về sự chậm lại để trân trọng những gì mình đang có. Thực hành lối sống ứng dụng triết lý Wabi Sabi đặt con người đối diện với sự thật rằng không có gì là hoàn hảo mãi mãi, để rồi tìm thấy cái đẹp và niềm hạnh phúc trong quá trình mọi vật đổi thay.

Wabi Sabi và thẩm mỹ trong không gian sống

Đối ngược với phong cách kịch tính và khoa trương, thẩm mỹ Wabi Sabi là sự pha trộn của tính đơn giản, tinh tế và sang trọng. Có nhiều điểm tương đồng với phong cách tối giản (Minimalism), Wabi Sabi cũng được nhiều người yêu thích bởi tạo nên một không gian sống có tính bền vững, giá trị sử dụng cao mà không quá tốn kém.

Tôn trọng tính nguyên bản là yếu tố cốt lõi trong Wabi Sabi. Thay vì vẻ ngoài bóng bẩy và hoàn hảo, yếu tố độc đáo và lịch sử bên trong một món đồ được quan tâm hơn cả. Với tư tưởng ấy, các vật liệu tự nhiên như gỗ, đá, da,... được ưu tiên sử dụng bởi chúng bền đẹp và để lại vẻ “hoài cổ” đặc trưng theo thời gian. Tuy nhiên, cùng một kiểu vật liệu, người ta cũng có vô số các lựa chọn với đặc điểm, hình dạng và chất lượng khác nhau. Chọn sao cho vừa đảm bảo độ bền, vừa có tính thẩm mỹ với không gian và phù hợp với ngân sách cũng là một thử thách với người thiết kế.

Các sản phẩm thủ công cũng xuất hiện phổ biến trong những không gian mang hơi hướng Wabi Sabi. Dù không mang hình dáng hoàn hảo nhờ máy móc, chúng vẫn có sức hút từ sự "nguệch ngoạc" có một không hai. Một chiếc bát gốm nặn bằng tay có thể không tròn trịa như bát được sản xuất công nghiệp. Tuy nhiên, sự không hoàn hảo ấy ở đây lại nghiễm nhiên trở thành phương tiện để thể hiện gu thẩm mỹ và lối sống của người sở hữu.

Bên cạnh đó, để khơi gợi sự kết nối với những giá trị bền vững của tự nhiên, khi chọn màu sắc cho không gian, người ta thường tìm đến những gam màu lấy cảm hứng từ thiên nhiên như nâu, xám, xanh, trắng, kem. Bảng màu trung tính vừa khiến không gian lắng đọng và dễ chịu, vừa làm nên một tổng thể hài hòa với những chi tiết nội thất mang dấu ấn thời gian.

Tạo nên một căn phòng “đẹp” không phải một điều quá khó, nhưng để không gian có “hồn”, nơi mọi đồ vật và sắc màu đều có ý nghĩa lại là thử thách đòi hỏi người ta khám phá triết lý sâu xa đằng sau một phong cách thẩm mỹ. Với Wabi Sabi, cái đẹp không chỉ nằm trong vẻ giản đơn mộc mạc mà là sự tĩnh lặng thâm sâu, cho người ta sự chú tâm để cảm nhận thế giới một cách đơn thuần và thật thà nhất.

Tinh thần Wabi Sabi trong kiến trúc nội thất

Với sự tồn tại hàng thế kỷ, Wabi Sabi trở thành một phần quan trọng không thể thiếu trong phong cách sống của người Nhật Bản. Giữa những ồn ào và biến chuyển của cuộc sống, phong cách sống Wabi Sabi là điểm tựa cho sự tĩnh lặng và điềm nhiên. Nó đem đến cho con người những vẻ đẹp của sự an yên. Trong thiết kế nội thất, phong cách sống Wabi Sabi đã mang đến những ảnh hưởng sâu sắc mà biết bao người theo đuổi.

Hơi thở của Wabi Sabi đã đem lại sức sống cho kiến trúc nội thất Nhật Bản, được sống lại với thiên nhiên và đất mẹ. Để cảm nhận được những gì tự do và hòa hợp với thiên nhiên, tâm ta cần tĩnh và lặng. Để ta biết cách chiêm nghiệm mọi thứ xung quanh. Để tồn tại trong từng không gian riêng biệt mà cảm nhận những vẻ đẹp tiềm ẩn trong phong cách Wabi Sabi.

Mọi thứ từ thiên nhiên nhưng đều xoay quanh con người và tâm hồn giản dị, thanh nhã bên trong. Với phong cách này, kiến trúc nội thất tập trung vào những gì cũ kỹ với quan niệm rằng: những gì mới sẽ trở thành cái cũ. Không gian Wabi Sabi không phá hủy đi quá khứ nhưng thay vào đó là trân trọng và nâng niu từng giá trị. Dùng kiến thức hiện đại để bảo toàn những giá trị truyền thống, tạo nên một không gian sống đầy triết lý nhân sinh.

Với phong cách Wabi Sabi, những gì từ thiên nhiên sẵn có lại là những gì đẹp nhất. Các kiến trúc sư luôn gìn giữ những giá trị đó như một phần tất yếu. Những ngôi nhà được làm bằng gỗ nguyên sơ, không thay đổi quá nhiều về hình dạng cũng như màu sắc, không trang trí nội trội như những phong cách nội thất phá cách. Wabi Sabi gìn giữ những vẻ đẹp của bản chất để tạo nên một không gian thanh tao và dung dị để không đánh mất linh hồn và sứ mệnh của sự vật.

Trong nội thất ảnh hưởng bởi phong cách Wabi Sabi, không gian đầy ắp những sinh khí của thiên nhiên, mang đến cảm giác gần gũi, hòa hợp và tĩnh lặng. Mọi không gian được bố trí đều có ý nghĩa riêng biệt, sắc sảo và tinh tế. Ngoài những chất liệu từ gỗ, đá, đất hoặc gốm, phong cách sống Wabi Sabi còn được thể hiện ở những không gian trà đạo. Đây là nơi giá trị thẩm mỹ của Wabi Sabi được thưởng thức như một loại hình nghệ thuật.

Giản dị trong phong cách sống Wabi Sabi

Chỉ cần nhìn qua phong cách sống của Wabi Sabi trong thiết kế nội thất, ta sẽ thấu hiểu được sự giản dị trong từng chi tiết. Những đồ vật và chất liệu không tô vẽ, không nổi trội nhưng trầm lắng và nhẹ nhàng. Có thể nói, giản dị với Wabi Sabi là khi ta biết chối từ những ồn ào của hiện đại và lắng nghe tiếng gọi gần gũi của thiên nhiên.

Với những gì không hoàn hảo, những nhà thiết kế sẽ nâng niu và làm sống lại sứ mệnh của nó với nghệ thuật Kintsugi (nghệ thuật sửa chữa của Nhật Bản). Hay tận dụng chúng vào những chức năng khác nhưng vẫn giữ được sự giản dị trong từng chi tiết. Họ không vứt bỏ những gì đã cũ hoặc hư hỏng. Họ tôn vinh những giá trị và vẻ đẹp của thời gian, đúng với tinh thần của Wabi Sabi trong thiết kế nội thất.

Ngoài việc sử dụng những chất liệu và kết cấu nguyên sơ thì phong cách Wabi Sabi còn ngăn cản sự can thiệp của những đồ vật hiện đại không cần thiết. Để đảm bảo về tính công năng cho ngôi nhà, các nhà thiết kế thường dùng các tủ gỗ để che bớt đi sự xuất hiện của các thiết bị điện tử. Từ đó không gian sống trở nên hoàn thiện hơn bao giờ hết.

Màu sắc của Wabi Sabi 

Với phong cách sống Wabi Sabi trong thiết kế nội thất, màu sắc của thiên nhiên được tái hiện trong không gian sống của con người. Từng ngóc ngách trong ngôi nhà đều được truyền tải một màu sắc riêng của thiên nhiên, của những gì không hoàn hảo nhưng ẩn chứa một vẻ đẹp thanh nhã.

Các gam màu thường được sử dụng như màu nâu sáng của gỗ hay màu xám trầm của đất đá. Các tone màu trung tính thường được sử dụng làm nền, thể hiện sự chắc chắn và trường tồn theo thời gian. Những màu xanh và vàng của rêu phong và lá cây điểm xuyết cho sự hài hòa và đồng nhất của màu sắc. Nhìn vào tổng thể, màu sắc của nội thất mang âm hưởng phong cách sống Wabi Sabi không tưng bừng rực rỡ nhưng vẫn luôn dồi dào sức sống. Giàu tính truyền tải nhưng cảm giác an yên và âm thanh tĩnh lặng, xứng đáng là một nghệ thuật của thị giác.

Chất liệu và kết cấu

Mỗi một chất liệu có một kết cấu và một câu chuyện khác nhau. Nhưng nhìn chung tất cả đều có nguồn gốc đến từ thiên nhiên, là nền tảng của phong cách sống Wabi Sabi. Trong thiết kế nội thất và không gian sống, ngôi nhà Wabi Sabi thường tuyển chọn các sản phẩm có chất liệu từ gỗ mộc, đá khối, đất sét, kim loại và các sản phẩm dạng sợi như dệt, đan lát,… Những chất liệu này sẽ được xử lý qua nhưng không làm mất đi vẻ nguyên sơ của chúng. Các chất liệu phải được giữ nguyên kết cấu để thể hiện vẻ đẹp của tự nhiên cũng như dòng chảy thời gian bất tận.

Với xự suất hiện và thay thế bới các sản phẩm công nghiệp, phong cách sống Wabi Sabi trong thiết kế nội thất vẫn phải giữ gìn những giá trị cốt lõi của mình. Bởi khi nhìn vào một sản phẩm công nghiệp ta sẽ không thể cảm nhận được “linh hồn” cũng như “câu chuyện” từ thiên nhiên của chúng. Vì thế mà chất liệu và kết cấu không được can thiệp quá nhiều, giữ đúng màu sắc theo đúng tiêu chuẩn của Wabi Sabi.

Sự cân bằng trong không gian sống

Sự cân bằng trong không gian sống của phong cách sống Wabi Sabi là một nguyên lý nền tảng cho mọi nhà thiết kế về tỉ lệ cũng như góc nhìn. Với Wabi Sabi, không có không gian nào bị bỏ sót và lãng quên ý nghĩa tồn tại. Mọi ngóc ngách được sắp xếp và bố trí một cách tinh tế để ta có thể cảm nhận được một không gian sống thật thoáng đãng và gần gũi với thiên nhiên.

Các nhà thiết kế luôn chú trọng những không gian tĩnh lặng vì ở nơi đó ta tìm được vẻ đẹp của những điều vô thường. Đó có thể là một bàn trà đạo nằm giữa phòng khách hay một căn phòng tràn ngập ánh sáng từ cửa kính. Các sản phẩm nội thất trong nhà được tối giản hết sức có thể và được sắp xếp gọn gàng, vì những bộn bề lo âu trong cuộc sống sẽ đánh động đến “mặt nước” tâm hồn của con người. Đặc biệt, để bù lại cho những gì thiếu sót, các nhà thiết kế có thể sử dụng các cây xanh trang trí nhằm cân bằng giữa hữu cơ và vô cơ, giữa sự trầm lắng của không gian và sức sống dồi dào của thiên nhiên. Tất cả đều hướng tới một sự cân bằng của vạn vật trong một môi trường nhất định.

Lời kết

Phong cách sống Wabi Sabi từ lâu đã được ca ngợi như đền thờ của lối sống giản dị, hòa nhã và gần gũi với thiên nhiên. Không chỉ ca ngợi những vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, mà dường như phong cách sống Wabi Sabi đã tác động và làm cho mọi thứ trở nên đẹp đẽ hơn trong mắt chúng ta. Có thể nhìn nhận Wabi Sabi là một phong cách sống đáng kính hoặc một liệu pháp tinh thần xoa dịu con người trong bối cảnh ồn ào của xã hội hiện đại.

Sự không hoàn hảo có vẻ đẹp riêng của chính nó. Đó là trọng tâm của triết lý Wabi Sabi trong văn hóa của người Nhật. Ứng dụng Wabi Sabi trong thiết kế nội thất không chỉ là quá trình tạo nên một không gian sống đơn giản và tinh tế, mà còn là hành trình tìm lại sự tĩnh lặng để bồi đắp cho cuộc sống bình an hơn...

Tổng hợp theo Tri thức trẻ và fedic