Bên cạnh IQ, EQ hay AQ, 2 chỉ số khác cũng rất quan trọng cho hành trang đến tương lai con thêm trọn vẹn thành công

So với các thế hệ trước, trẻ em ngày nay cần được trang bị một bộ kỹ năng độc đáo để thành công trong "ngôi làng toàn cầu" trong đó có trí thông minh xã hội và trí thông minh văn hóa cha mẹ cần chú trọng bồi đắp cho con.

1. Trí thông minh Văn hóa (CQ)

Tất cả chúng ta đều đã nghe nói về IQ - chỉ số thông minh và EQ - chỉ số cảm xúc. Nhưng bạn có biết về CQ - chỉ số văn hóa (trí thông minh văn hóa)? Mặc dù IQ và EQ từ lâu đã được coi là những yếu tố quan trọng, nhưng CQ đang dần dần được đánh giá là "kẻ thay đổi cuộc chơi" trong điều kiện hội nhập văn hoá đa dạng.

Trong cuốn sách Sự Khác Biệt Về Trí Tuệ Văn Hoá: Làm Chủ Một Kỹ Năng Mà Bạn Không Thể Thiếu Trong Nền Kinh Tế Toàn Cầu Ngày Nay, tác giả David Livermore viết rằng yếu tố dự đoán số một về thành công của một người trong một thế giới không biên giới không phải là chỉ số IQ, sơ yếu lý lịch hay chuyên môn của họ, mà là chỉ số CQ.

CQ đang dần dần được đánh giá là "kẻ thay đổi cuộc chơi" trong điều kiện hội nhập văn hóa đa dạng toàn cầu.

Trí tuệ văn hóa - CQ là gì?

CQ được hiểu đơn giản là "khả năng hoạt động hiệu quả trong nhiều bối cảnh văn hóa khác nhau bao gồm quốc gia, dân tộc, tổ chức và thế hệ". Nghiên cứu được thực hiện trong thập kỷ qua cho thấy những người có CQ cao có thể thích nghi và phát triển trong một xã hội toàn cầu phức tạp.

Trong một phân tích tổng hợp của một mẫu kết hợp gồm 44.155 cá nhân, các nhà nghiên cứu Thomas Rockstuhl từ Đại học Công nghệ Nanyang ở Singapore và Lynn Van Dine từ Đại học Bang Michigan đã phát hiện ra rằng việc có CQ luôn gắn liền với hiệu quả liên văn hóa.

Những người thông minh về văn hóa không phải là chuyên gia trong các nền văn hóa cụ thể. Thay vào đó, họ sở hữu một loạt các phẩm chất cho phép họ lập kế hoạch hợp tác liên văn hóa và thể hiện các hành vi phù hợp trong bất kỳ môi trường văn hóa nào, ngay cả những môi trường không quen thuộc.

Elaine Wilson, một giáo viên tiểu học ở Belton (Mỹ), người đã trải qua một phần thời thơ ấu của mình ở Nhật Bản, Ma-rốc và Thái Lan, cảm thấy rằng việc trẻ em và cả người lớn nhận thức được các nền văn hóa khác có thể tạo khác biệt. So với các thế hệ trước, trẻ em ngày nay cần một bộ kỹ năng độc đáo để thành công trong "ngôi làng toàn cầu" đa dạng. Và việc cha mẹ hay những người chăm sóc chú trọng nâng cao trí thông minh văn hóa của con mình là vô cùng cần thiết.

Cụ thể, bốn khía cạnh của CQ là:

Định hướng: Động lực và sự tự tin để vượt qua sự khác biệt của các nền văn hóa và làm việc với những người từ các nền văn hóa khác.

Kiến thức: Cấu trúc kiến thức phức tạp và nhiều sắc thái về sự giống và khác nhau giữa các nền văn hóa.

Chiến lược: Lập kế hoạch và nhận thức về các nền văn hóa trước, trong và sau các cuộc gặp gỡ giữa các nền văn hóa.

Hành động: Linh hoạt thay đổi hành vi để hành động phù hợp trong các tình huống liên văn hóa.

Những cách để tăng trí thông minh văn hóa của con bạn

Tăng CQ của bạn. Trẻ em cần một người hướng dẫn để định hướng trong cuộc sống, và còn hình mẫu nào tốt hơn cha mẹ của chúng? Học một ngôn ngữ mới, xây dựng tình bạn với những người khác biệt về văn hóa và để bản thân (cùng gia đình bạn) tiếp xúc với các nền văn hóa khác.

Nói về khuôn mẫu. Kiểm tra kiến thức văn hóa của con bạn, sau đó thảo luận về việc các khuôn mẫu có thể gây tổn hại cho các mối quan hệ như thế nào. Ví dụ, tin rằng những người thuộc một nền văn hóa nhất định là lười biếng hoặc tham lam là định kiến. Trẻ em có thể học hành vi tiêu cực này từ gia đình, bạn bè, bạn cùng lớp và thậm chí cả TV và phim ảnh.

Tham dự các lễ hội đa văn hóa và sắc tộc. Có nhiều cơ hội để các gia đình mở rộng tầm nhìn và làm quen với con người, truyền thống và ẩm thực từ các nền văn hóa khác. Cha mẹ có thể tìm hiểu và cho con tham gia.

Xây dựng một thư viện âm nhạc chiết trung. Âm nhạc là một cách dễ dàng để khám phá các nền văn hóa khác, vì vậy hãy cố gắng lắng nghe các giai điệu từ khắp nơi trên thế giới.

Đa dạng hóa kỳ nghỉ của bạn. Chúng ta thường có truyền thống ngày lễ của riêng mình, nhưng tại sao không nghiên cứu cách các nền văn hóa khác tổ chức ngày lễ? Gia đình bạn có thể giữ các nghi lễ của nó, nhưng cũng giới thiệu một trò chơi hoặc phong tục văn hóa mới.

Học một ngôn ngữ khác. Trở thành đứa trẻ song ngữ hoặc đa ngôn ngữ sẽ mang lại lợi thế cho con bạn trong xã hội toàn cầu của chúng ta. Lớp học, đĩa CD, DVD, sách và Internet có thể là những công cụ hữu ích trong việc học một ngôn ngữ mới.

Nghiên cứu được thực hiện trong thập kỷ qua cho thấy những người có CQ cao có thể thích nghi và phát triển trong một xã hội toàn cầu phức tạp.

Nói về sự khác biệt. Bất cứ điều gì "khác biệt" đối với một đứa trẻ đều có thể trở thành thành kiến văn hóa hoặc cơ hội để học hỏi và phát triển. Nói về sự khác biệt làm cho mỗi chúng ta trở nên độc đáo và khiến thế giới trở thành một nơi thú vị hơn như thế nào. Những đứa trẻ thông minh về văn hóa nhận thức được bản sắc riêng của chúng và cũng tôn trọng sự khác biệt của từng cá nhân.

Khuyến khích trẻ giữ một tâm trí cởi mở. Elaine Wilson nói: "Chúng ta không nhất thiết phải đồng ý với cách thức của các nền văn hóa khác, nhưng chúng ta nên hiểu niềm tin của họ và cách họ thực hành nghệ thuật sống". Dạy con bạn rằng đôi khi bối rối về lối sống của một nền văn hóa khác là điều bình thường, nhưng giữ một tâm trí cởi mở là điều cần thiết.

Suy nghĩ lớn. Xem xét cho con tham gia các khóa trao đổi học sinh, sinh viên hoặc đến thăm một quốc gia khác. Tất nhiên, không phải ai cũng có phương tiện hoặc cơ hội để làm những việc này, nhưng có lẽ chúng có thể là một mục tiêu trong tương lai.

2. Trí thông minh xã hội (SEQ)

Cha mẹ nào cũng mong con mình thông minh, giỏi giang, mai này "hóa rồng, hóa phượng". Vì thế, nhiều phụ huynh tập trung đầu tư giáo dục cho con ở 3 nhóm chỉ số sau: Chỉ số thông minh - IQ, chỉ số trí tuệ cảm xúc - EQ, chỉ số vượt khó - AQ. Họ không tiếc tiền đăng ký cho con các lớp học thêm, lớp năng khiếu nghệ thuật hay mua đầu tư trang thiết bị học tập hiện đại để con phát triển toàn diện.

Thế nhưng, nhiều đứa trẻ dù được đào tạo cẩn thận vẫn không trưởng thành như mong đợi. Không ít trẻ có thành tích học tập xuất sắc khi thơ ấu nhưng lớn lên không thành công. Thậm chí, nhiều đứa trẻ do không vượt quá cái bóng huy hoàng của mình trong quá khứ dẫn đến mặc cảm, tự ti, sống khép mình.

Thực trạng này đặt ra câu hỏi, liệu có phải cha mẹ đang giáo dục con không đúng hướng, đã tập trung quá trình vào chỉ số IQ, EQ và AQ mà bỏ đi nhiều kỹ năng quan trọng khác? Theo thống kê của các tổ chức giới thiệu việc làm, có hàng chục ngàn nhân viên đã mất việc vì khả năng giao tiếp xã hội yếu kém. Mà trước đó, những người này luôn nghĩ rằng họ đáp ứng đủ chỉ tiêu và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được đề ra.

Trong thời đại mới, có hàng trăm ngàn công việc từ cực kỳ đơn giản đến vô cùng phức tạp. Nhưng yếu tố quan trọng nhất để thăng tiến trong công việc mà hàng triệu người đang quên lãng, đó chính là trí thông minh xã hội SEQ (Social Intelligence Quotient).

Dấu hiệu nhận biết đứa trẻ sở hữu trí thông minh xã hội SEQ

Kỹ năng giao tiếp tốt

Nếu trẻ có khả năng kết bạn nhanh chóng, cởi mở trò chuyện, sẵn sàng chia sẻ mọi điều với người khác thì đây là báo hiệu đầu tiên của việc trẻ sở hữu trí thông minh xã hội SEQ.

Những đứa trẻ như vậy luôn đứng ở vị trí trung tâm và luôn lan tỏa nguồn năng lượng tích cực đến mọi người xung quanh. Trẻ dễ dàng thực hiện các cuộc đối thoại với nhiều người. Trẻ rất khéo léo trong việc sử dụng những câu từ và ngôn ngữ cơ thể để tạo ra một cách diễn đạt lôi cuốn nhất.

Hiểu các quy tắc xã hội

Trẻ hiểu các quy tắc xã hội có khả năng kiềm chế cảm xúc cá nhân và luôn trau dồi các kiến thức xã hội mới để điều chỉnh kỹ năng ứng xử với mọi người xung quanh. Những đứa trẻ này là người rất khéo léo, tinh tế, khôn ngoan.

Những quy tắc xã hội đơn giản đối với một đứa trẻ như: Biết xếp hàng nơi đông người, biết giữ gìn môi trường, không gây mất trật tự nơi công cộng,…

Có khả năng lắng nghe người khác 

Những người nhận được niềm tin chính là chỗ dựa tinh thần vững chắc nhất để tạo ra cảm giác an toàn, bình an cho mọi người xung quanh. Trẻ sở hữu kỹ năng lắng nghe tốt có thể được coi là hệ thần kinh xương sống của xã hội giúp kết nối tất cả mọi người lại với nhau.

Việc nhận biết dấu hiệu của trẻ sở hữu chỉ số SEQ sớm sẽ giúp cha mẹ có phương pháp giáo dục phù hợp. (Ảnh minh họa)

Khả năng ứng biến tốt

Ứng biến tốt là một khả năng tuyệt vời của SEQ. Nếu cha mẹ thấy con mình có khả năng ứng biến hiệu quả có thể sống tốt trong mọi hoàn cảnh dù là những hoàn cảnh khó khăn nhất. Đây chính là dấu hiệu khi lớn lên, trẻ sẽ trở thành người luôn tự tin vào bản thân và sống chan hòa với tất cả mọi người.

Những đứa trẻ này thường biết cách xoa dịu tâm lý của người hay cáu giận hoặc thổi bùng niềm hạnh phúc cho những người đang gặp khó khăn. Đây chính là nhà quản lý, nhà lãnh đạo xuất sắc trong tương lai.

Cách nào giúp trẻ phát triển chỉ số SEQ?

Dưới đây là 3 nguồn gốc tạo nên trí thông minh xã hội SEQ. Cha mẹ cần lưu ý để có phương pháp trau dồi phù hợp cho trẻ.

Rèn luyện cảm xúc từ khi còn nhỏ

Như tất cả mọi loại trí thông minh, trí thông minh xã hội là một trong những khả năng tuyệt vời của bộ não. Những đứa trẻ bị tự kỷ sẽ khó phát triển trí thông minh xã hội hơn những đứa trẻ luôn hoạt bát, nhanh nhẹn và hiếu động.

Những đứa trẻ thích chơi đùa với động vật hoặc anh chị em trong gia đình luôn luôn có những suy nghĩ tích cực hơn về xã hội. Từ đó những trẻ này thường có quá trình học tập và rèn luyện tốt nhất.

Cha mẹ cần là người đồng hành giúp con phát triển trí thông minh xã hội SEQ. (Ảnh minh họa)

Rèn luyện khả năng giao tiếp lưu loát

Giao tiếp là phương tiện căn bản nhất để phát triển trí thông minh xã hội. Vì đây là cách dễ dàng nhất để truyền tải ngôn ngữ, diễn tả cảm xúc từ cá nhân này đến những cá nhân khác.

Ca sĩ, diễn viên là những người có sức ảnh hưởng lớn trong xã hội. Họ là những người sở hữu chỉ số SEQ cao vì ngay từ thuở ấu thơ, họ đã là những đứa trẻ vui vẻ và năng động. Tài năng của họ đa số được xuất phát từ khả năng giao tiếp với xã hội liên tục. Họ luôn được gặp và nói chuyện với rất nhiều người, từ đó học hỏi được kiến thức và trau dồi khả năng giao tiếp.

Mang đến cho trẻ không khí gia đình hòa thuận

Môi trường sống xung quanh, gia đình và cách sinh hoạt của gia đình chính là yếu tố quan trọng nhất để tạo ra trí thông minh xã hội.

Những gia đình đông con, nghèo khổ thường phải đối diện với nhiều khó khăn như bệnh tật, nợ nần, bạo lực. Trẻ sống trong những gia đình này thường phải chịu đựng những cảm xúc tiêu cực đè nén liên tục nên dễ sinh ra những căn bệnh liên quan đến tâm lý. Điển hình là bệnh tự kỷ - kẻ thù lớn nhất của trí thông minh xã hội.

Ngược lại, những đứa trẻ nhận được nhiều tình cảm yêu thương của cha mẹ và được học tập, rèn luyện ở những ngôi trường chuẩn mực sẽ có cơ hội phát triển trí thông minh xã hội tốt hơn nhiều, khi trưởng thành sẽ dễ dàng có được cuộc sống thành công và hạnh phúc hơn.

Tổng hợp theo Phụ Nữ Việt Nam và cafef.vn