Bán tóc đãi bạn

Ngày xưa, có ba người học trò là Hòa, Phụng và Loan quê ở ba miền khác nhau nhưng lại học chung một lớp, một thầy. Cha mẹ của ba người đều nghèo khổ nhưng họ cũng cố thắt lưng buộc bụng để lo cho con đi học. Ba chàng có hoàn cảnh giống nhau nên dễ thông cảm và chẳng mấy chốc họ kết tình thân thiết.

Họ ước hẹn với nhau rằng nếu sau này người nào làm ăn khấm khá thì sẽ không quên những người bạn ở thủa hàn vi và cố gắng giúp nhau khỏi cảnh bần hàn. Thế rồi, do hoàn cảnh đưa đẩy, mỗi người đi một ngả tìm cuộc sống riêng. Trong số ba người thì Hòa là người may mắn nhất, sẵn có đầu óc thông minh, lại chịu thương chịu khó, anh có theo đuổi nghiệp đèn sách. Vì nghèo nên anh theo hầu một cụ đồ để vừa được ăn lại vừa được học. Thấy anh thông minh, sáng dạ lại chăm chỉ nên cụ đồ hết lòng dạy dỗ coi như con đẻ. Trải qua mấy năm nhọc nhằn sôi kinh nấu sử cuối cùng anh đỗ tú tài và làm quan ở kinh đô. Từ đó cuộc sống của Hòa như diều gặp gió, mọi người đều mừng cho anh.

Được sống trong cảnh giàu sang phú quý, song Hòa vẫn không quên được những người bạn cũ, không quên lời hẹn ước ngày xưa. Một hômHòa cải trang thành một dân thường để đi tìm các bạn. Qua mấy ngày tìm kiếm, hỏi thăm Hòa đã tìm được Phụng, một  trong hai người bạn cũ.

Từ ngày thôi học, Phụng đi kiếm việc làm. Anh đến một làng nọ làm thuê cho nhà phú ông, thấy anh đẹp trai lại có chút học vấn nên ông gả con gái cho. Từ đó, ngẫu nhiên Phụng được thừa hưởng tài sản cha mẹ vợ để lại và anh trở thành một người giàu có. Rồi với tài xoay xở nên chỉ có vài năm Phụng đã trở nên giàu có nhất làng. Nhưng Phụng tính khí biển lận. Tuy giàu nhưng hắn không muốn mất cho ai một thứ gì. Một hôm Hòa đến nhà Phụng để thử lòng bạn cũ, Hoà không nói đến sự nghiệp công danh của mình mà chỉ bảo rằng nhớ bạn tìm đến nhà chơi. Thấy bề ngoài của Hòa, Phụng đoán là may mắn lắm Hòa làm cũng chỉ đủ ăn. Nay tìm đến vay tiền cũng nên. Nghĩ vậy, sau khi chào hỏi Hòa, Phụng cũng làm ra vẻ nghèo khó: "Thú thực với anh, nếu không bị mấy vụ buôn bán thua lỗ thì tôi đâu có nghèo khó thế này”. Phụng còn kể dài dòng lê thê mãi, chủ tâm của Phụng là để khóa mồm Hòa lại nếu có ý định vay mượn. Chơi được 2 ngày, Hòa lại tìm đến nhà người bạn thứ hai là Loan chơi.

Loan từ lúc thôi học trở về gặp hoàn cảnh éo le. Hai vợ chồng Loan làm thuê cho một nhà phú ông ở đầu làng. Thấy Hòa đến chơi, Loan mừng rỡ vô cùng, Loan giới thiệu bạn với vợ: "Đây là người bạn thân nhất ngày còn đi học trên tỉnh. Từ đó đến nay đã ngót 10 năm rồi. Mình nhớ đi tìm cái gì để thiết đãi anh ý nhé".

Trưa chị vợ đội giỏ thức ăn về, đầu lại trùm một chiếc khăn. Lúc đầu Hòa không để ý, ghé vào trông một điều kinh ngạc đập vào mắt anh. Lúc này vợ Loan bỏ chiếc khăn trùm đầu ra thì mái tóc xanh ở trên đầu đã không còn nữa. Hòa liền hỏi vì sao, vợ Loan đành thú thật: "Lúc sáng đi không có tiền, tôi mượn mấy người quen nhưng họ cũng không có. Nhân có hàng muốn mua tóc, tôi liền bán đi. Một đời một kiếp bạn mới đến nhà, chẳng lẽ lại nhìn nhau suông. Anh đừng ngại, tóc cắt đi rồi lại mọc lo gì".

Hòa hết sức cảm động về viếc làm của vợ Loan. Anh đành nói thật cho bạn biết mình thi đỗ làm quan. Chuyện tìm đến nhà Phụng và được Phụng đối đãi ra sao. Nói xong Hòa lấy một chiếc trâm vàng đưa cho vợ Loan và nói: "Cái răng là tóc con người. Tôi rất ân hận vì đã không ngăn chuyện chị bán mái tóc quý giá ấy. Nhưng cũng nhờ đó mà tôi biết được tấm lòng vàng của chị. Bây giờ tôi xin tặng chị vật này, chị cứ bán đi mà tiêu, sau này tóc dài rồi hãy tính chuyện làm ăn.

Sau khi trở về ít lâu, hòa lại cho người đưa tiền đến cho Loan để đi học nghề may. Khi thành nghề, Hòa còn giúp Loan mở một xưởng may tại làng. Công việc làm ăn của họ ngày càng phát đạt. Loan còn dạy nghề cho nhiều người để họ có kế mà sinh nhai.

Còn Phụng mãi về sau, biết tin Hòa làm quan ở Kinh Đô thì lấy làm tiếc. Kế đó lại nghe tin nhờ Hòa mà Loan làm ăn khấm khá. Thế rồi hắn đã vội vã cuốn gói lần lượt tìm đến nhà các bạn cũ nhưng không còn ai nhận Phụng là bạn nữa, không ai chấp nhận một người bạn "tham vàng bỏ ngãi".

Qua câu chuyện các bạn đã thấy được tình cảm của nhân vật Hòa dành cho các bạn thật đáng trân trọng và chí tình, chí nghĩa, anh đã không quên lời hứa năm xưa. Người vợ của nhân vật Loan rất yêu chồng, trọng khách đã bán mái tóc xanh để lấy tiền đãi bạn chồng- một người vợ có phảm hạnh tuyệt vời. Còn nhân vật Phụng thật tham lam và xảo trá, sống chỉ biết vì mình.